Super 8 (2011)

Σε φανταστική επαρχιακή πόλη των ΗΠΑ στα τέλη των ‘70s, παρέα από πιτσιρίκια με αγάπη για το σινεμά γυρίζουν ένα ερασιτεχνικό φιλμάκι με ζόμπι σε σταθμό τρένου - το οποίο εκτροχιάζεται μπροστά στο φακό. Αυτός συλλαμβάνει την παρουσία ενός τέρατος την ώρα που το σκάει.Αν από την περιγραφή σου ακούγεται λεπτομερές και σαφές το κομμάτι με τα πιτσιρίκια και κάπως ξεκούδουνο κι αόριστο εκείνο με το τέρας, τότε μην ανησυχείς: κι η ίδια η ταινία αυτό πιστεύει. Και δεν έχει κανένα πρόβλημα να το παραδεχτεί. Βλέπεις, πίσω από τα ερωτηματικά που αφήνει το τρέιλερ, πίσω από το hype για τη νέα τερατοταινία του JJ Abrams (μετά το δικής του παραγωγής Cloverfield (2008), πολλά στοιχεία του οποίου θα αναγνωρίσεις εδώ), πίσω από την όλη κατασκευασμένη αγωνία για το τι είναι το ρημάδι το τέρας και τι θέλει από εμάς, η καρδιά της ταινίας βρίσκεται ξεκάθαρα κάπου αλλού. Στην παρέα των νεαρών φίλων. Στους δεσμούς φιλίας τους, σε αυτά που τους ενώνουν (η αγάπη για το σινεμά, η περιέργεια για την εξερεύνηση και το φανταστικό), σε αυτά που τους κρατάνε χωριστά (στην περίπτωση του πρωταγωνιστή Jow και της μικρής Alice της ανατριχιαστικά καλής Elle Fanning, το μίσος ανάμεσα στους πατεράδες τους), και τελικά στη διαταραγμένη σχέση με τους γονείς τους. Εκεί είναι και το τέρας, μην ανησυχείς. Σουλατσάρει στα μουλωχτά, καταβροχθίζει - δολοφονεί - απαγάγει κόσμο κατά βούληση, σε μια παράλληλη σταδιακή αποκάλυψη της μορφής και της ιστορίας του. Όμως είναι εντελώς εμφανές: Σε αυτή την ιστορία, είναι απλώς το MacGuffin. Αυτό που αληθινά μετράει, είναι οι χαρακτήρες.

Ο JJ Abrams έχει σίγουρα μελετήσει τον (εδώ παραγωγό) Spielberg του, ή καλύτερα -επειδή δεν πρέπει να ακούγεται σα να επρόκειτο περί αγγαρείας- έχει σίγουρα αγαπήσει τον Spielberg του. Σε μια ταινία φτιαγμένη για να ανασύρει αναμνήσεις των παιδικών χρόνων της γενιάς του, οι ερασιτέχνες wannabe auteurs είναι -όπως ήταν κι ο ίδιος JJ- 13χρονα πιτσιρίκια στα τέλη των ‘70s, ακριβώς δηλαδή τη στιγμή που θα έβλεπαν το Jaws (1975) στο σινεμά και θα πάθαιναν την πλάκα της ζωής τους. Από το πρώιμο Σπιλμπεργκικό αριστούργημα ο Abrams έχει κρατήσει πολλά στοιχεία: τη σχέση πατέρα-γιου, το setting της κοινότητας και των ανθρώπων της, τη σταδιακή αποκάλυψη του τέρατος, το πώς αυτό στέκει ως ένας μηχανισμός ώστε να αφηγηθεί τελικά μια κατά βάση συναισθηματική ιστορία. Στοιχεία εν ολίγοις που επιστρέφουν διαρκώς σε όλη την αθώα, μαγική, προ-καταραμένα ‘90s περίοδο του Spielberg, είτε μιλάμε για το Close Encounters of the Third Kind (1977) είτε φυσικά για τον E.T. (1982(, που χαιρετίζεται ως η μεγαλύτερη και προφανέστερη επιρροή, είτε σε παραγωγές του Spielberg σαν τα Goonies (1985) --που χάρη στην αίσθηση ανακάλυψης και αγνής περιπέτειας που ζει μια παρέα ανήλικων παιδιών, είναι ίσως η ταινία που αφήνει την μεγαλύτερη στάμπα στο Super 8. Αυτή είναι η μεγάλη δύναμη της ταινίας: το ότι η αναπόληση μιας συγκεκριμένης εποχής λειτουργεί ναι μεν σε επίπεδο ανθρώπινο, αλλά ακόμα περισσότερο σε επίπεδο σινεφιλικό. Δε νοσταλγείς μόνο τα χρόνια που ήσουν πιτσιρικάς και έτρεχες ξέγνοιαστος σε χωράφια παίζοντας με τους φίλους σου, αλλά περισσότερο νοσταλγείς τα χρόνια που ήσουν πιτσιρικάς και έβλεπες τις ταινίες του Spielberg, εκείνες που δεν γυρίζει πια. Που κανένας σκηνοθέτης δεν γυρίζει πια.

Είναι δύσκολο να αντισταθεί κανείς στο να αρχίσει να κουνάει τη μαγκούρα του σε αυτό το σημείο παραμιλώντας σαν κάτι αφασικούς γέρους για το πώς "ήταν καλύτερα τότε". Όμως το Super 8 παίζει με τη φόρμα και τις ευαισθησίες ενός οικογενειακού blockbuster σινεμά που έχει πεθάνει, ένα σινεμά όπου τα πάντα ξεκινούν και τελειώνουν στους χαρακτήρες, σε ένα δεσμό ραγισμένο, σε ένα βλέμμα ή ένα άγγιγμα φευγαλέο, σε ένα αντικείμενο που σημαίνει ένα σωρό ειπωμένα κι ανείπωτα πράγματα. Χωρίς να σε γονατίζει στη λογοδιάρροια, δίχως να βάζει λόγια μεγαλόστομα στα στόματα των νεαρών ηρώων του, αφήνοντας κατά μέρος τις ατελείωτες σκηνές δράσης ή τα εφέ σαν πατερίτσα δραματουργίας, και τελικά αδιαφορώντας για υπερδραματικές κορυφώσεις (στο δράμα ή στη δράση), ο JJ Abrams σημαδεύει την κάμερα και τα blue flares του σε πρόσωπα που πολύ συχνά προτιμούν να μη λένε τίποτα με λέξεις, παρά μόνο με βλέμματα και με κινήσεις. Για να αφήσει την ιστορία του να κορυφωθεί -μέσα από ένα φιλμ που έχει τη σπάνια ικανότητα να γίνεται καλύτερο όσο πλησιάζει στο φινάλε- με έναν απόλυτα ταιριαστό και συνεπή με τα παραπάνω τρόπο, συγκινώντας με τη ζεστασιά του παρά αρπάζοντας το θεατή από το λαιμό.

Το Super 8 αφήνει το τέρας του ίσως περισσότερο κρυμμένο -και αποκομμένο- από όσο θα έπρεπε ώστε τελικά να μας νοιάξει, και τελικά δεν έχει τίποτα καινούριο να προσθέσει στο υπο-genre που επιχειρεί να αναβιώσει. Όμως ακόμα κι αν δεν χτίζει καινούρια μονοπάτια, περπατάει μια διαδρομή που είχες ανάγκη να ξαναζήσεις στη μεγάλη οθόνη. Και για αυτό ακριβώς, ο Spielberg θα ήταν περήφανος. Όχι ο σημερινός. Αλλά ο πιτσιρικάς Spielberg, που γύριζε το πρώτο του ερασιτεχνικό φιλμάκι με την κάμερα του πατέρα του. Σε ηλικία 11 χρονών.